เจ้าแม่ทับทิม (หม่าโจ้ว)  เจ้าแม่ทับทิมเป็นเทวดาจีนที่สำคัญองค์หนึ่งในไทย เป็นที่รู้จักแพร่หลายมาช้านาน จนกลมกลืนกลายเป็นเทพสำคัญองค์หนึ่งของไทย นามแม่ย่านาง แต่ในภาคที่เป็นเทพนารีของจีนเรียกกันว่า เจ้าแม่ทับทิม จึงกล่าวได้ว่าแม่ย่านางของไทยมีที่มาจากเจ้าแม่ทับทิมของจีน เทพนารีของจีนที่คนไทยเรียกเจ้าแม่ทับทิมมีสององค์ องค์แรกมีชื่อที่เรียกกันแพร่หลายในหมู่คนจีนว่า มาจู่ กับ เทียนโฮ่ว

คนไทยสมัยอยุธยา-ต้นรัตนโกสินทร์เรียกตามเสียงจีน ฮกเกี้ยนว่า พระหมาจ่อ หรือ หมาจอ (จีนกลางว่า มาจู่ แต้จิ๋วว่า มาโจ้ว) องค์นี้เป็นที่มาของแม่ย่านางของไทย มีศาลอยู่ในชุมชนจีนแทบทุกแห่ง อีกองค์หนึ่งเป็นเทพนารีองค์สำคัญของจีนไหหลำ มีชื่อตามเสียงภาษาพูดของจีนไหหลำว่า ตุยบวยเต้งเหนี่ยง จีนกลางอ่านว่า สุ่ยเว่ยเซิ่งเหนี่ยง แต้จิ๋วว่า จุยบวยเซี่ยเนี้ย แต่มักเรียกสั้นๆ ว่า จุยบวยเนี้ย แปลว่าพระแม่ท้ายน้ำหรือพระแม่ปลายน้ำ ในไทยศาลใหญท่านอยู่ที่เชิงสะพานซังฮี้ฝั่งกรงุเทพฯ เทพนารีองค์นี้เป็นเทพท้องถิ่นเฉพาะของจีนไหหลำ จีนอื่นไม่ค่อยรู้จัก

เทพนารีสององค์นี้อาจจะมีที่มาจากเทพดั้งเดิมองค์เดียวกัน แล้วแยกเป็นสององค์ในภายหลัง มาจู่ (แม่ย่านาง) เดิมเป็นเทพของจีนมณฑลฮกเกี้ยนแล้วแพร่หลายไปทั่ว ตุยบวยเต้งเหนี่ยง (พระแม่ท้ายน้ำ)แพร่หลาย แต่ในหมู่จีนไหหลำซึ่งถือว่าเทพนารีทั้งสองนี้เป็นคนละองค์กัน องค์แรกเสียงจีนไหหลำเรียก มาโต่ว (มาจู่) องค์หลังเรียก ตุยบวยเต้งเหนี่ยง (สุ่ยเว่ยเซิ่งเหนี่ยง) คนจีนในไทยก็ถือว่าเป็นคนละองค์ เพราะชื่อภาษาจีนต่างกัน บางแห่งมีศาลเทพนารีสององค์นี้อยู่ใกล้กัน เช่น ที่อำเภอเมืองฯ จังหวัดนครศรีธรรมราช มีศาลเจ้าแม่มาโจ้ว (มาจู่) และศาลเจ้าแม่ทับทิม อยู่ไม่ไกลกันนัก ศาลเจ้าแม่ทับทิมนั้นชื่อเจ้าแม่เขียนเป็นภาษาจีนว่า 水尾圣娘 (ตุยบวยเต้งเหนี่ยง) จากชื่อศาลบ่งชัดว่าศาลเจ้าแม่มาจู่ (妈祖) เป็นของจีนแต้จิ๋ว ศาลเจ้าแม่ทับทิม (水尾圣娘) เป็นของจีนไหหลำ และเทพนารีทั้งสองนี้เป็นคนละองค์กัน

เนื่องจากเทวรูปของเทพนารีสององค์นี้มีรูปลักษณ์คล้ายกัน เครื่องทรงก็สีแดงทับทิมเหมือนกันคนไทยจึงเรียกเหมือนกันว่าเจ้าแม่ทับทิม และเข้าใจว่าเป็นองค์เดียวกัน

แหล่งที่มา : https://www.silpa-mag.com/culture/article_41855