พระพุทธเจ้าตรัสรู้กฏธรรมชาติที่สำคัญ
(พระพุทธเจ้าตรัสรู้ในวันวิสาขบูชา วันเพ็ญเดือน ๖)
๑. กฎปฏิจจสมุปบาท สมุทยวาร
– กระบวนการเวียนว่ายตายเกิด และกระบวนเกิดความทุกข์
(เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมี สังขารเป็นตัวปรุงแต่จิตให้หลงไปตามสมมติ เป็นสาเหตุ
ทำให้เกิดภพเกิดชาติ อันเป็นเหตุทำให้เกิดการเวียนว่ายตายเกิด)
กฎปฏิจจสมุปบาท นิโรธวาร
– กระบวนการหยุดการเวียนว่ายตายเกิด และกระบวนการดับทุกข์
(ต้องดับอวิชชาด้วยวิชชา ซึ่งใช้ “สัมมาทิฏฐิ” ดับอวิชชา จะทำให้วงจรปฏิจจสมุปบาทขาดลง
อันจะส่งผลทำให้หยุดอุปาทาน/ภพ/ชาติ สิ้นสุดทุกข์และการเวียนว่ายตายเกิด)
๒. กฎไตรลักษณ์ : อนิจจัง (ไม่เที่ยง) ทุกขัง (เป็นทุกข์) อนัตตา (ไม่มีตัว ไม่มีตน)
– สังขารทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็นสังขารที่มีวิญญาณ (เช่น คน สัตว์) หรือสังขารที่ไม่มีวิญญาณ ล้วนเป็น
ไปตามกฎไตรลักษณ์ (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา หรือ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่มีตัวไม่มีตน)
– สังขารปรุงแต่งจิต ทำให้จิตหลงในสิ่งสมมติ จึงยึดติดว่าเป็นตัวเรา ของเรา อันเป็นเหตุให้เกิดภพ
เกิดชาติ
– เพราะเมื่อวิชชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมีและเป็นสาเหตุของการเวียนว่ายตายเกิด
– สังขารทั้งปวงเป็นอนิจจัง ทุกขัง และธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา
ขันธ์ ๕ เป็นไตรลักษณ์ (รูปร่างกาย) มาจากธาตุ ๔ คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ และกลับไปสู่ธาตุเดิม (ดิน น้ำ
ลม ไฟ) เมื่อตาย
– จิตเป็นอมตะ (เที่ยง)
– เวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏ ๓๑ ภูมิ (โลกียภูมิ) หากปฏิบัติธรรมถึงขึ้นโลกุตตรภูมิ ก็หยุดการ เวียนว่ายตายเกิด
สรุป
พระพุทธเจ้าสอนอะไร?
พระพุทธศาสนาสอนให้รู้จักความทุกข์ว่าเกิดขึ้นได้อย่างไร และสอนวิธีดับทุกข์ โดยหลักอริยมรรคมีองค์ ๘ หรือไตรสิกขา
คำสอนที่สำคัญของพระพุทธเจ้า ปรากฎในปฐมเทศนา มัชฌิมเทศนา และปัจฉิมเทศนา สรุปเนื้อหาของคำสอนเป็นดังนี้
๑. ปฐมเทศนา : คือธัมมจักรกัปปวัตนสูตร เป็นการสอนครั้งแรกแก่พระปัญจวัคคีย์ ในวันอาสาฬหบูชา (วันเพ็ญเดือน ๘) หัวใจของคำสอนคือ
๑.๑ ละเว้นการกระทำ 2 สุดโต่ง (เป็นตัวสมุทัย)
– ละกามสุขัลลิกา เป็นส่วนของความรัก
– ละอัตตกิลมถา เป็นส่วนของความชัง
๑.๒ ให้ปฏิบัติตามทางสายกลาง คือ มัชฌิมาปฏิปทา หรืออริยมรรคมีองค์ ๘
๑.๓ ให้ปฏิบัติตามอริยสัจ ๔ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค
๒. มัชฌิมเทศนา : เป็นการแสดง “โอวาทปาฏิโมกข์” ในวันมาฆบูชา (วันเพ็ญเดือน ๓) หัวใจของคำสอนคือ (ไตรสิกขา)
๒.๑ ศีล : ละความชั่ว
๒.๒ สมาธิ : ทำความดี
๒.๓ ปัญญา : ทำใจให้บริสุทธิ์
๓. ปัจฉิมเทศนา : เป็นการสอนครั้งสุดท้ายก่อนเข้าสู่ปรินิพพานในวันวิสาขบูชา (วันเพ็ญเดือน ๖) คำสอนที่สำคัญคือ
๓.๑ สังขารเป็นสิ่งไม่เที่ยง มีความเสื่อมไปเป็นธรรมดา ตามหลักไตรลักษณ์
๓.๒ จงอย่าประมาทในชีวิต ความตายเกิดขึ้นได้ทุกขณะ ให้ระลึกถึงความตายทุกลมหายใจ
และเร่งทำความดี
ธรรมทั้ง ๓ กาล ล้วนแต่เล็งถึงวิมุตติธรรมทั้งสิ้น
8) สรุปวิธีสร้างบุญบารมี มีอะไร? (ทำบุญอะไร ได้บุญเท่าไร)
1) การให้ทาน โลกียภูมิ : (มนุษยภูมิ / เทวภูมิ)
2) การรักษาศีล โลกียภูมิ : (เทวภูมิ)
3) ภาวนา
3.1 สมาธิภาวนา / โลกียภูมิ (พรหมโลก : รูปพรหม / อรูปพรหม)
3.2 วิปัสสนาภาวนา / โลกุตตรภูมิ (โสดาบัน / สกิทาคามี/ อนาคามี / อรหันต์)
9) ตายแล้วไปเกิดเป็นอะไร ในขั้นโลกียภูมิ (ต้องมีการเวียนว่ายตายเกิด สังสารวัฏ ๓๑ ภูมิ)
1) อบายภูมิ ๔ ชั้น : ทำความชั่วไปเกิดเป็นเดรัจฉาน/เปรต/อสุรกาย/นรก
2) มนุษยภูมิ ๑ ชั้น : การให้ทาน
3) เทวภูมิ ๖ ภูมิ : การให้ทาน/รักษาศีล/การภาวนา
4) พรหมโลก ๒๐ ชั้น แบ่งเป็น
รูปพรหม ๑๖ ชั้น : สมถะภาวนา ถึงขั้นรูปฌาณ
อรูปพรหม ๔ ชั้น : สมถะภาวนา ถึงขั้นอรูปฌาณ
10) ทำไมเกิดเป็นนุษย์จึงเป็นชาติสูงสุด?
การได้เกิดเป็นนุษย์ ถือเป็นภพภูมิสูงสุด เพราะตั้งอยู่ในฐานะอันเลิศด้วยคือมีกายสมบัติ
วจีสมบัติ และมโนสมบัติ เพราะทำให้สามารถปฏิบัติธรรมนำตนเข้าสู่มรรคผลเข้าสู่พระนิพพานได้
โลกุตตรภูมิ (ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิด)
11) ต้องปฏิบัติธรรมอย่างไร จึงไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิด
จะต้องพิจารณามหาสติปัฏฐาน โดยเฉพาะกายานุปัสสนา
รูปร่างกาย (ขันธ์ ๕) และจิต
มหาสติปัฏฐาน เป็นการพิจารณา กาย เวทนา จิต และธรรม โดยการพิจารณากาย (กายานุปัสสนา) เป็นการพิจารณาที่สำคัญที่สุด เพราะกายหรือรูปร่างกาย หรือขันธ์ ๕ (รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) เป็นไตรลักษณ์ (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา) มาจากธาตุ ๔ คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ เวลารูปขันธ์ดับ ขันธ์ที่เหลืออีก ๔ ขันธ์ (เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์) ก็ดับตามกลับไปสู่ธาตุเดิมคือ ดิน น้ำ ลม ไฟ
ส่วนจิตมาอาศัยรูปร่างกายอยู่เพียงชั่วคราว (เฉพาะในชาตินี้) เมื่อรูปร่างกายดับ จิตวิญญาณก็ไปเกิดใหม่ จะเป็นภพภูมิใดขึ้นอยู่กับกรรมที่สร้างไว้ ตามกฎแห่งกรรม “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว”
จิตเป็นอมตะ (เที่ยง) เวียนว่ายตายเกิด หากยังไม่หยุดพ้น หรือยังไม่เข้าสู่พระนิพพาน
13) โลกุตตรภูมิ (ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิด) : วิปัสสนาภาวนา ปฏิบัติอย่างไร?
– ใช้หลักวิปัสสนาภาวนา : ขันธ์ ๕ เป็นไตรลักษณ์
หรือ อายตนะ ๖ เป็นไตรลักษณ์
– พุทธพจน์เกี่ยวกับหลักวิปัสสนาภาวนา (ตามแนบ)
13) โลกุตตรภูมิ : หยุดการเวียนว่ายตายเกิด
พระอริยบุคคลและการละสังโยชน์ และการปฏิบัติตามหลักไตรสิกขา ปฏิบัติอย่างไร?
