พระภคุ ท่านเกิดในศากยราชตระกูลในกรุงกบิลพัสดุ์ ครั้นเมื่อพระศาสดาเสด็จไปโปรดพระประยูรญาติแล้ว เสด็จออกจากกรุงกบิลพัสดุ์ไปประทับอยู่ที่อนุปิยนิคม อัมพวนาราม ของมัลลกษัตริย์
ในเวลานั้น พวกศากยกุมาร ซึ่งเป็นคนมีชื่อเสียง คนรู้จักมากออกมาบวชตามพระบรมศาสดาเป็นอันมาก วันหนึ่งอนุรุทธศากยกุมาร มีความประสงค์จะออกบวชตามสมเด็จพระบรมศาสดาบ้าง จึงมาชักชวนภคุศากยกุมารให้ออกบวชด้วยภคุศากยกุมาร มีความพอใจในการที่จะอุปสมบท ตามคำชักชวน จึงได้พากันเสด็จออกจากพระนครกบิลพัสดุ์พร้อมด้วยเจ้าศากยะสี่พระองค์ คือ ภัททิยะ อนุรุทธะ อานันทะ กิมพิละ โกลิยกุมาร อีกหนึ่งคือ เทวทัต เป็นเจ็ดกับทั้งอุบาลี ผู้เป็นนายภูษามาลา (คนตัดผม) ไปเฝ้าสมเด็จพระบรมศาสดา ซึ่งประทับอยู่ที่อนุปิยนิคม แคว้นมัลละ ทูลขออุปสมบทในพระธรรมวินัย พระองค์ก็ทรงอนุญาตให้เป็นภิกษุในพระพุทธศาสนา
พระภคุศากยะ เมื่อได้อุปสมบทแล้ว เป็นผู้ไม่ประมาท อุตส่าห์บำเพ็ญเพียรในวิปัสสนากรรมฐาน ไม่นานก็สำเร็จพระอรหัตผล เป็นพระอเสขบุคคล (ผู้ไม่ต้องศึกษา) นับเข้าเป็นสาวกผู้ใหญ่ ๘๐ รูปองค์หนึ่ง
|