พระอุปวาณะ ท่านพระอุปวาณะ มีชาติภูมิเป็นมาอย่างไร เข้ามาบวชในพระพุทธศาสนาในสำนักของใคร ณ ที่ไหน ยังไม่ได้พบที่มาแห่งประวัติของท่าน เรื่องราวของท่านที่มาในปกรณ์นั้นๆ ก็กล่าวถึงแต่เรื่องที่ท่านได้อุปสมบทแล้ว เช่นเรื่องที่มาในสังยุตตนิกาย มหาวรรค มีข้อความว่าด้วยเรื่องท่านนั่งสนทนากันกับพระสารีบุตรกล่าวถึงโพชฌงค์ ๗ ประการ เนื้อความในเรื่องนั้นว่า
“ครั้งนั้น ท่านพระอุปวาณะและท่านพระสารีบุตร พำนักอาศัยอยู่ที่โฆสิตาราม ในพระนครโกสัมพี ขณะนั้นเป็นเวลาเย็น ท่านพระสารีบุตรเที่ยวเดินตากอากาศเล่น แล้วไปหาพระอุปวาณะ นั่งสนทนาปราศรัยกันพอเป็นเครื่องร่าเริงใจแล้ว ท่านพระสารีบุตรได้กล่าวถามพระอุปวาณะว่า ดูกรอาวุโส อุปวาณะ ท่านรู้ไหมว่าโพชฌงค์ ๗ ประการ ที่บุคคลตั้งใจอบรมไว้ดีแล้ว ย่อมอำนวยผล ให้อยู่เป็นสุข ท่านพระอุปวาณะ ตอบว่ากระผมรู้ ท่านพระสารีบุตรจึงกล่าวต่อไปอีกว่า ดูกรอาวุโสอุปวาณะ เมื่อบุคคลมาปรารภโพชฌงค์ ๗ ประการ มีสติสัมโพชฌงค์เป็นต้น แต่ละอย่างๆ ย่อมรู้ว่า จิตของเราพ้นดีแล้ว เราถอนถีนมิทธะได้ขาดแล้ว เราระงับอุทธัจจกุกกุจจะได้ดีด้วย เราตั้งใจทำความเพียร ทำใจไม่ให้หดหู่ได้แล้ว อย่างนี้จึงชื่อว่าอำนวยผลให้อยู่เป็นสุข” หลังจากนั้น ท่านก็ได้บรรลุอรหันต์
ท่านพระอุปวาณะนี้ ได้เคยเป็นผู้อุปัฏฐากพระบรมศาสดา ซึ่งมีปรากฏในตอนใกล้เวลาพระบรมศาสดาจะนิพพาน คือ ในครั้งนั้น ท่านพระอุปวาณะยืนถวายงานพัดอยู่ ณ ที่เฉพาะพระพักตร์พระบรมศาสดา ถูกพระองค์รุกรานให้ถอยไปด้วยพระดำรัสว่า “อเปหิ ภิกฺขุ” ดูก่อนภิกษุ เธอจงหลีกไป อย่ายืนอยู่ข้างหน้าเรา ท่านพระอานนท์ ได้เห็นแล้วจึงดำริว่า ท่านพระอุปวาณะองค์นี้ เป็นผู้อุปัฏฐากใกล้เคียงพระองค์มานานแล้ว เหตุไรหนอ พระองค์จึงทรงรุกรานให้หลีกออกไปเสีย เมือได้โอกาสแล้วเข้าไปกราบทูลถาม จึงได้ทราบเนื้อความนั้นว่า เพราะเทพยดาทั้งหลายในหมื่นโลกธาตุ มาเพื่อจะเห็นพระศาสดา แต่พระอุปวาณะยืนบังเสีย พวกเทพยดาจึงพากันติเตียน พระองค์จึงทรงให้เธอหลีกออกไปเสีย แสดงว่าท่านพระอุปวาณะ ก็เคยเป็นพุทธอุปัฏฐากองค์หนึ่ง
|
