พระมหาโกฏฐิตะ พระมหาโกฏฐิตเถระ เป็นบุตรของอัสสลายนมหาพราหมณ์ กับนางจันทวดีพราหมณี ในนครสาวัตถี เมื่อเจริญเติบโตแล้ว ได้ศึกษาศิลปวิทยาตามลัทธิของพราหมณ์จนจบไตรเพท เมื่อพระศาสดาเสด็จจาริกประกาศพระศาสนาตามที่ต่างๆ ได้ทรงสั่งสอนอัสสลายนมหาพราหมณ์ ผู้เป็นบิดาของท่านให้ละทิฏฐิมานะ ยอมตนเป็นอุบาสกแล้ว
โกฏฐิตมาณพผู้เป็นบุตรเกิดศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา วันหนึ่ง ได้ฟังพระธรรมเทศนาของพระศาสดา เกิดศรัทธา ใคร่จะบรรพชาอุปสมบทในพระธรรมวินัย จึงได้ออกบวชในพระพุทธศาสนา มีท่านพระสารีบุตรเป็นพระอุปัชฌาย์ พระมหาโมคคัลลานะเป็นพระอาจารย์ ท่านได้พิจารณาในวิปัสสนากรรมฐาน พอผลัดผ้าสาฎกสำหรับนุ่งห่มของคฤหัสถ์ออก ก็ได้บรรลุพระอรหัตผลพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาญาณ ๔ วิชชา ๘ และวิโมกข์ ๓
พระมหาโกฏฐิตะนั้น เป็นผู้ใคร่ต่อการศึกษา ไม่ว่าจะเข้าไปหาพระเถระผู้ใหญ่ เข้าไปเฝ้าพระบรมศาสดา มักถามปัญหาในปฏิสัมภิทาทั้ง ๔ เป็นประจำ เพราะท่านชำนาญในเรื่องนี้มาก ต่อมาพระศาสดา ทรงตั้งท่านไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะว่า เป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลาย ผู้แตกฉานในปฏิสัมภิทาทั้ง ๔ (ปฏิสมภิทปปตตานํ)
|