พระโตเทยยะ เป็นบุตรพราหมณ์ ในพระนครสาวัตถี เมื่อเจริญวัยแล้ว ได้ไปฝากตัวเป็นศิษย์ศึกษาเล่าเรียนศิลปวิทยาในสำนักของพราหมณ์พาวรีผู้เป็นปุโรหิตของพระเจ้าปเสนทิโกศล ครั้นต่อมาพราหมณ์พาวรี มีความเบื่อหน่ายในฆราวาส จึงทูลลาพระเจ้าปเสนทิโกศล ออกจากตำแหน่งปุโรหิต เมื่อได้รับพระบรมราชานุญาตแล้ว ได้ออกบวชเป็นชฎิล ประพฤติพรตตามลัทธิของพราหมณ์ ตั้งอาศรมอยู่ที่ฝั่งแม่น้ำโคธาวารี โตเทยยมาณพ พร้อมกับมาณพอื่น ออกบวชติดตามไปศึกษาศิลปวิทยาอยู่ด้วย และอยู่ในมาณพ ๑๖ คน ที่พราหมณ์พาวรี ผูกปัญหาให้ไปทูลถามพระบรมศาสดา ซึ่งประทับอยู่ที่ปาสาณเจดีย์แคว้นมคธ
โตเทยยมาณพทูลขอโอกาสถามปัญหาเป็นคนที่ ๙ โดยถามว่า กามทั้งหลายไม่ตั้งอยู่ในผู้ใด ตัณหาของผู้ใด ไม่มี และผู้ใดข้ามล่วงความสงสัยเสียได้ ความพ้นของผู้นั้นเป็นเช่นไร พระศาสดาตอบว่า ความพ้นของผู้นั้น จะไม่เปลี่ยนเป็นอย่างอื่นอีกความพ้นของผู้นั้น เป็นอันคงที่ไม่แปรผันเป็นอย่างอื่นแล้ว ผู้นั้นเป็นคนมีความทะเยอทะยานหรือไม่มี เป็นคนมีปัญญาแท้ หรือเป็นแต่ใช้ปัญญา ทำให้ตัณหาและทิฐิเกิดขึ้น จะรู้จักท่านผู้เป็นมุนีนั้นได้อย่างไร พระพุทธองค์ทรงตอบว่า ผู้นั้น เป็นคนไม่มีความหวังทะเยอทะยาน จะเป็นคนมีความหวังทะเยอทะยานก็หาไม่ เป็นคนมีปัญญาแท้ จะไม่ใช้ปัญญา ก่อให้เกิดตัณหาทิฐิ ท่านจงรู้จักมุนีว่า คนไม่มีกังวล ไม่ติดอยู่ในกามภพอย่างนี้เถิด
ในที่สุดแห่งการตอบปัญหา โตเทยยมาณพได้สำเร็จอรหัตผล (ก่อนอุปสมบท) เมื่อจบโสฬสปัญหาพยากรณ์แล้ว โตเทยยมาณพพร้อมด้วยมาณพ ๑๕ คนทูลขออุปสมบทใน พระธรรมวินัย พระองค์ก็ทรงอนุญาตให้เป็นภิกษุด้วยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา
|
