พระอนุรุทธะ เป็นพระราชโอรสของเจ้าอมิโตทนะ ซึ่งเป็นพระอนุชาของพระเจ้าสุทโธทนะ ผู้ครองกรุงกบิลพัสดุ์ ประสูติร่วมพระมารดาเดียวกัน ๓ พระองค์ คือ พระเชษฐา (พี่ชาย) พระนามว่า มหานาม พระกนิฏฐภคินี (น้องสาว) พระนามว่า โรหิณี รวมเป็นสามกับอนุรุทธกุมาร ถ้านับตามลำดับพระวงศ์ เป็นพระอนุชาของสมเด็จพระบรมศาสดา อนุรุทธกุมาร เป็นกษัตริย์อันสุขุมาลชาติ สมบูรณ์ด้วยทรัพย์ศฤงคารและบริวารยศ ไม่เคยรู้จักคำว่า ไม่มี
เมื่อพระบรมศาสดาเสด็จประทับอยู่ที่อนุปิยนิคมของมัลลกษัตริย์ ในเวลานั้นศากยกุมารซึ่งเป็นผู้มีชื่อเสียง มีคนรู้จักมาก ออกบวชตามพระบรมศาสดา วันหนึ่ง เจ้ามหานามะผู้เป็นพระเชษฐา มาปรารภถึงเรื่องนี้แล้ว จึงปรึกษากับอนุรุทธะผู้น้องว่า ในตระกูลของเราไม่มีใครๆ ออกบวชตามพระบรมศาสดาเลย คนใดคนหนึ่งควรจะออกบวชด้วย อนุรุทธะปฏิเสธที่จะออกบวช และบอกให้พี่ของท่านบวช ฝ่ายพี่ชายเจ้ามหานามจึงสอนการงานสำหรับผู้ครองเรือนให้ เมื่ออนุรุทธะ ได้ฟังแล้วเห็นว่าเรื่องของงานไม่มีที่สิ้นสุด คิดเบื่อหน่ายและไม่อยากทำ จึงให้พี่ชายของท่านอยู่ครองเรือน และท่านเองเป็นฝ่ายออกบวช และได้ไปขออนุญาตพระมารดา พระมารดาตรัสห้ามไม่ยอมให้บวช อนุรุทธะก็อ้อนวอนขอให้อนุญาตให้บวชเป็นหลายครั้ง
พระมารดาเห็นดังนั้น จึงคิดอุบายที่จะไม่ให้อนุรุทธะบวช ดำริถึงพระเจ้าภัททิยะ ผู้เป็นสหายของอนุรุทธะ ท่านคงจะไม่ออกบวชเป็นแน่ จึงพูดว่า พ่ออนุรุทธะ ถ้าพระเจ้าภัททิยะบวชด้วย จงบวชเถิด อนุรุทธะได้ฟังอย่างนั้นแล้วไปเฝ้าพระเจ้าภัททิยะ ในชั้นต้น พระเจ้าภัททิยะทรงปฏิเสธไม่ยอมบวช แต่ทนอ้อนวอนไม่ได้ ผลที่สุดตกลงใจยินยอมบวชด้วย อนุรุทธะจึงชักชวนศากยกุมารอื่นได้อีก คือ อานันทะ, ภคุ, กิมพิละ, โกลิยกุมาร อีกหนึ่งคือ เทวทัต เป็นเจ็ดกับทั้งอุบาลี ซึ่งเป็นภูษามาลา พร้อมใจกันออกบวช เมื่อไปเฝ้าพระบรมศาสดาที่อนุปิยนิคม ทูลขออุปสมบทในพระธรรมวินัย
อนุรุทธะ เมื่อได้อุปสมบทแล้ว เรียนพระกรรมฐานในสำนักพระธรรมเสนาบดีสารีบุตรแล้ว เข้าไปอยู่ราวป่าปาจีนวังสมฤคทายวัน เมื่อเจริญสมณธรรมอยู่ได้ตรึกตรองถึงมหาปุริสวิตก ๗ ประการ และบำเพ็ญเพียรจนได้สำเร็จพระอรหัตผล ตั้งแต่นั้นมา ท่านก็เล็งแลดูสัตว์โลกด้วยทิพยจักษุ ด้วยเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงสถาปนาท่านไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะว่า อนุรุทธะเป็นยอดของเหล่าภิกษุสาวก ผู้มีทิพยจักขุในศาสนาของเรา
|
