10. ปางห้ามมาร
ทางด้านทิศบูรพาแห่งต้นพระศรีมหาโพธิ์ มีต้นไทรย้อยที่ร่มรื่นอยู่ต้น หนึ่ง พวกเด็กเลี้ยงแพะชอบมาอยู่กัน จึงเรียกว่า “อชปาลนิโครธ” พระพุทธองค์ได้เสด็จมาประทับ ใต้ต้นอชปาลนิโครธนี้เพื่อเสวย วิมุติสุขต่อในสัปดาห์ที่ ๕
วสวัตตีมาร เมื่อพ่ายแพ้พระพุทธองค์แล้ว ก็นั่งเสียใจ ขณะนั้นธิดา พญามาร ๓ ตน มีนามว่า ตัณหา ราคา และอรดี ตามลำดับ พากัน มาปลอบโยน อาสาจะไปยั่วยวนพระสมณะโคดม นำกลับมาสู่วิสัย แห่งมารให้ได้ นางทั้งสามไปปรากฏกายต่อพระพักตร์พระพุทธองค์ ร่ายรำแสดงอาการยั่วยวนด้วยประการต่างๆ เพื่อให้พระพุทธองค์ ทรงมีความยินดี
พระพุทธองค์ประทับนิ่ง ยกพระหัตถ์ทำนองห้ามปราม ตรัสด้วย พระอาการสงบว่า พุทธะใด เอาชนะกิเลสได้เด็ดขาดแล้ว ปราศจาก ตัณหาดุจตาข่ายดักสัตว์อันร้ายกาจแล้ว พุทธะนั้น มีสัพพัญญุตญาณ หาที่สุดมิได้ ไม่เดินตามทางของสรรพกิเลสแล้ว พวกเธอจะนำพุทธะ นั้นไปตามทางไหนเล่า
พระพุทธรูปปางนี้ สร้างเป็นท่านั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายวางบน พระเพลา พระหัตถ์ขวายกขึ้นป้องเสมอพระอุระ แสดงอาการห้าม เรียกกันว่า “ปางห้าม (ธิดา) มาร”
